Na een loopbaan van ruim 15 jaar bij Stadsschouwburg Utrecht, waarin hij onder andere als adjunct directeur werkte aan haar verzelfstandiging, een grootschalige renovatie en duurzame initiatieven zoals De Groene Loper, begon Joost in september 2024 voor 2 dagen per week aan een rol als interim-directeur bij de VSCD. Joost heeft inmiddels plaatsgemaakt voor Jenny Booms, maar zijn ervaring aan de ‘lid-kant’ van de vereniging én zijn recente blik achter de schermen van het overkoepelende werkveld maken hem een interessante gesprekspartner. Wat heeft hij geleerd in zijn tijd als interim-directeur? Wat geeft hij zijn collega-podiumdirecteuren graag mee?
Je was ruim 15 jaar actief bij de Stadsschouwburg Utrecht. Welke thema’s bepaalden in die tijd jouw koers als adjunct directeur, en hoe kijk je daarop terug?
In eerste instantie ervoor zorgen dat het huis op orde is, door te werken aan een stevig fundament zodat de organisatie veel ruimte heeft voor groei en experiment. De focus lag op financiële stabiliteit waarbij een gezonde financieringsmix, stevige meerjarige afspraken met de gemeente, voldoende vervangingsbudget voor de investeringen en goede reserves speerpunten waren. Daarnaast heb ik veel aandacht gegeven aan investeringen in innovatieve ICT-systemen, het scheelt zoveel voor het werk als systemen up-to-date zijn. Duurzaamheid is een grote drijfveer geweest. We hebben veel stappen kunnen zetten, maar het bleek ook best pittig om de hele organisatie daarin mee te krijgen. Verder heb ik veel gewerkt aan het personeelsbeleid, het vergroten van de autonomie stond daarbij centraal. Door zoveel mogelijk verantwoordelijkheid bij de medewerkers te leggen streef je naar meer eigenaarschap, pro-activiteit en samenwerking. Kenmerkend voor het werken in de culturele sector is natuurlijk ook de hoge werkdruk. Er zijn onregelmatige diensten, pieken, deadlines en onvoldoende capaciteit. Dit maakt dat je moet blijven investeren, in een goede flexibele schil, in voldoende ruimte voor persoonlijke ontwikkeling en voor een goede kadering van het werk. Een belangrijk thema was ook het werken aan meer verbinding met de stad via de vele partnerschappen. Partners bestonden uit een mix van bedrijfsleven, onderwijs- en maatschappelijke instellingen en overheden. Wederkerigheid was daarin leidend voor mij, sponsoren zorgden voor financiële impulsen maar werden ook verbonden aan de activiteiten. Zij zagen de schouwburg steeds meer als ook hun huis waar ze aan mee mogen bouwen, waar ze een interessant netwerk onderhouden en waar ze een verdieping kunnen aanbrengen in hun relatie met medewerkers en zakenpartners.
Bij Stadsschouwburg Utrecht stond je midden in de praktijk, met directe verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering. Vervolgens de overstap naar een rol bij de VSCD, waar je juist op landelijk en strategisch niveau werkt. Wat viel je op toen je begon bij de VSCD? Waren er verrassingen in hoe de vereniging werkt of hoe de belangen van podia worden behartigd?
Bij de start viel mij direct de professionaliteit, passie en zelfstandigheid van het team op. Zij hebben mij echt geholpen om snel zicht te krijgen op de complexe omgeving van een branchevereniging. Hoewel ik bekend was met veel dossiers, bood deze rol mij nieuwe perspectieven, zoals de lobby naar overheden en het dossier Eén Overheid. In de twee dagen die ik beschikbaar had moest ik wel echt keuzes maken, zeker toen Gabbi na haar ziekte een andere baan had aangenomen. Je gaat dan van de korte naar de middellange termijn kijken. Het brede werkveld van de VSCD maakt dat je echt van betekenis kunt zijn, ik voelde mij wel al snel als een vis in het water. In die korte tijd hebben we bijvoorbeeld grote stappen kunnen zetten in het project harmonisatie van het functiehuis, samen met de NAPK en de VNPF. Op termijn zou het mooi zijn als ook de cao’s harmoniseren, en ik geloof echt dat dit een haalbare kaart is. Het dossier Eén Overheid is van de lange adem, een complex traject waarin we intensief optrekken binnen de PKA (Podiumkunsten Alliantie). Het was voor mij een eye-opener dat de VSCD zo intensief samenwerkt met andere brancheverenigingen, onder andere vertegenwoordigd in de Federatie Cultuur en Kunsten ‘92. Ik zie nog veel kansen in het vooral meer samen optrekken met de NAPK en de VNPF. We doen allemaal min of meer hetzelfde, alleen met een andere achterban. Zeker naar de overheid is het belangrijk dat het versnipperde veld meer met één mond kan spreken. Anderzijds moet je er ook voor blijven waken dat de belangen van de podia goed over het voetlicht blijven komen en niet verdwijnen in het grote geheel. Zo doen we een gedeelte van de campagne naar de gemeenteraadsverkiezingen samen met partners, maar een deel doen we ook echt alleen voor onze leden zodat zij goed gehoord worden. Het werken voor de VSCD heeft zeker mijn blik verruimd en kijk er met erg veel plezier en dankbaarheid op terug.
Wat zou je je collega-podiumdirecteuren vooral meegeven nu je terugblikt op je periode bij de VSCD – ook om de vereniging meer kracht bij te zetten?
Door mijn beperkte capaciteit kon ik weinig investeren in het contact met de leden, terwijl juist daar de kracht ligt van de VSCD: zoveel mogelijk van betekenis zijn voor de podia. Ik wens Jenny toe dat de leden vooral veel met haar in gesprek gaan en haar input geven met wat er bij iedereen leeft. Voor de leden is het belangrijk om de vraag te blijven stellen: wat kan de VSCD voor mij betekenen, en kan datgene wat ik doe een voordeel zijn voor collega’s? De VSCD werkt ook via de regio’s als een netwerk waarbij je samen kan optrekken in de vele uitdagingen die er zijn. Ik zou iedereen willen oproepen om elkaar zoveel mogelijk op te blijven zoeken, er is zoveel kennis aanwezig. Tegelijkertijd zie ik dat de VSCD nog meer kan doen om de communicatie en de netwerkfaciliteit te verbeteren. Er worden wekelijks nieuwsbrieven gestuurd, die worden niet door iedereen gelezen en worden helaas ook niet altijd gedeeld met collega’s binnen de organisatie.
Welke thema’s spelen op dit moment het sterkst binnen de podiumkunsten? Wat zie jij als urgente prioriteiten voor podia, en waar zouden ze zich bewuster van mogen zijn?
Podia weten natuurlijk zelf heel goed in welke dynamiek zij opereren, daar hoef ik ze niet op te attenderen. De gepolariseerde samenleving is natuurlijk actueel en een podium is een belangrijke plek om alle geluiden te laten horen, een plek waar je het niet eens met elkaar hoeft te zijn maar waar je ook niet direct met modder gaat gooien. Het blijft natuurlijk belangrijk dat dit veilig kan, zowel voor publiek als voor medewerkers. De nuance is tegenwoordig vaak ver te zoeken, in het theater is daar gelukkig plek voor. En de financiële situatie blijft urgent, het zou mooi zijn als het (grootzakelijk) bedrijfsleven op landelijk niveau zou kunnen bijdragen aan de regionale cultuur, of dat er een branchebreed model ontwikkeld wordt waar alle podia van kunnen profiteren. De stevige lobby die de VSCD nu voert in opmaat naar de gemeenteraadsverkiezingen gaat hopelijk ook de podia helpen om het goede gesprek met gemeenteraadsleden en wethouders te voeren, zodat gemeentes blijvend investeren in cultuur. Verder is de krappe arbeidsmarkt urgent. De VSCD is gestart om het MBO meer te verbinden aan podia, naar voorbeeld van Crosswise. Ik hoop dat dit podia gaat helpen om personeelstekorten op te lossen.
Duurzaamheid is een onderwerp dat je ook bij de Stadsschouwburg actief oppakte. Hoe zie jij de haalbaarheid van duurzame stappen bij podia anno nu – waar zit de grootste belemmering, en waar juist de meeste potentie?
Ook hier geldt: we moeten het samen doen. Erg goed dat de VSCD samen met de NAPK geïnvesteerd heeft in een duurzaamheidsbeleidsmedewerker, Ryanne de Boer. Zij kan niet in haar eentje alle podia duurzamer maken, maar de VSCD heeft wel een functie als aanjager, kenniscentrum en kennisuitwisseling. De Theatre Green Book is bijna in de lucht, dit kan je zien als een kennisplatform. Er is nu ook een informeel netwerk dat maandelijks bijeenkomt bestaande uit podiummedewerkers die duurzaamheid in hun portefeuille hebben.
Lastig is vaak dat de gemeente eigenaar is van het podium, maar dit hoeft zeker geen belemmering te zijn, ook samen kan je verduurzamen. De instelling van een duurzaamheidscoördinator bij je eigen podium kan je ook helpen om stappen te zetten, het is vaak lastig om dit er ‘erbij’ te doen. Tip: deel je coördinator!
Je bent nu als zelfstandig adviseur actief bij meerdere culturele instellingen. Hoe blijf jij jezelf inspireren in dit werkveld en wat hoop je in je huidige opdrachten te kunnen bijdragen?
Na mijn jaren bij het Concertgebouw en Stadsschouwburg Utrecht had ik de behoefte om mij breder in te zetten in het veld. VSCD bood natuurlijk een prachtige gelegenheid om mij zeer breed in te zetten, tegelijkertijd vind ik het boeiend om met individuele podia, groot en klein, met directie en MT te sparren over uitdagingen die er zijn. Sommige dossiers krijgen onvoldoende aandacht, doordat de capaciteit of de kennis er niet is. Je krijgt je financiën niet op orde, je hebt een uitdaging met een groot project zoals een verbouwing of verzelfstandiging. Waar ik veel energie van krijg is om problemen te ontleden, de eerste vraag is niet altijd het echte probleem. In gesprekken waarin ik doorvraag, ook soms op het persoonlijke vlak als dat nodig is, kom je vaak tot een kernvraag. Adviesbureaus maken vaak prachtige analyses en mooie rapporten die dan vervolgens in een kast belanden. Ik vind het juist leuk niet alleen tot een plan te komen maar dit ook samen uit te voeren. Wat me echt energie geeft is de werkelijke verbinding die je kan hebben, om samen te werken en de organisatie stappen verder te brengen. Zo kijk ik ook terug op mijn tijd bij de VSCD; het was werkelijk een groot plezier om met zo’n fijn en goed team samen op te mogen trekken met het belangrijke werk van de vereniging.
