Rehana Ganga (programmamaker bij Het Nationale Theater) is één van de oprichters van Theater voor Keti Koti. Een initiatief van verschillende theatermakers die een bijdrage willen leveren aan een inclusieve samenleving, die vrij is van discriminatie. Onder de naam Theater voor Keti Koti worden al sinds 2018 theatrale programma’s gemaakt die bewustzijn creëren. Dit jaar, 2023, is een speciaal jaar. Van 1 juli 2023 tot 1 juli 2024, wordt binnen het hele Nederlandse koninkrijk namelijk extra aandacht besteedt aan het slavernijverleden tijdens het Herdenkingsjaar Slavernijverleden. Daarom vonden we het goed moment om met Rehana in gesprek te gaan over Theater voor Keti Koti en het belang van dit initiatief in de huidige tijd.
Zou je voor degenen die onbekend zijn met Theater voor Keti Koti eerst kunnen schetsen wat het initiatief precies inhoudt en hoe het idee is ontstaan?
Theater voor Keti Koti is een landelijke manifestatie om op 30 juni en 1 juli in je eigen woonplaats, het slavernijverleden en haar doorwerking in het heden via theater, gezamenlijk te kunnen herdenken en de vrijheid te vieren. Gezamenlijk is het sleutelwoord, want toen we hiermee begonnen in 2018 ging Keti Koti aan veel Nederlanders soms nog ongemerkt voorbij. Terwijl het koloniale verleden een ontzettend belangrijk onderdeel is van onze Nederlandse geschiedenis en van ons als mens(heid).
Hoe het is begonnen? Romana Vrede, Joeri Vos en Phi Nguyen spraken lang geleden eens af om te fantaseren over Keti Koti als officiële nationale feestdag. Ik organiseerde toen al enige jaren programma’s samen met de Afro-gemeenschappen van Den Haag en dr. Valika Smeulders rondom de afschaffing van de slavernij. We zijn toen met zijn allen aan tafel gaan zitten. Het prille concept was een combinatie van huis (theater), theatermakers, musea en een community. We lieten deze programma’s naar elkaars steden doorreizen op 30 juni en 1 juli. Dat was heel beperkt tussen Het Nationale Theater in Den Haag en De Veenfabriek in Leiden. Terwijl Maas en Het Zuidelijk Toneel toen ook al jongerenprogramma’s rondom Keti Koti hadden opgezet en HNT niet veel later volgde. Er was duidelijk behoefte aan het zichtbaar maken van die verschillende stadsprogramma’s, voorstellingen en jongerenprojecten. Theater na de Dam initieerde toen in 2021 een bijeenkomst met alle makers en programmeurs uit hun netwerk en vroeg ons het Theater voor Keti Koti concept te delen. Dat deden we met liefde. Daar kwam een landelijke werkgroep uit voort die op vrijwilligersbasis haar bijdrage leverde aan die editie van 2021. Een jaar later is er een stichting opgezet die ook de cultuurfondsen kon aanspreken.
Nu worden er vanuit de stichting vooral inspiratiesessies georganiseerd voor de verschillende theatermakers, programmeurs en educatiemakers die voor het eerst aan de slag gaan met Keti Koti. De huizen die al wat langer bezig zijn met Keti Koti, zijn druk bezig met het maken van hun voorstellingen en presenteren deze straks graag op de website van Theater voor Keti Koti.
Wat is het doel van Theater voor Keti Koti, wanneer is dit initiatief volgens jou geslaagd?
Door middel van het initiatief Theater voor Keti Koti besteden we jaarlijks op theatrale en culinaire wijze aandacht aan dit gedeelde verleden en bouwen we aan een gezamenlijke theatertraditie die op den duur hopelijk een net zo bestendige plek in het theaterlandschap zal innemen als het vergelijkbare Theater Na
de Dam. Als we deze periode dus eigenlijk net zo vanzelfsprekend herdenken als de Tweede Wereldoorlog. En dat werkelijk doen in gezamenlijkheid met de verschillende gemeenschappen en het liefst ook met de andere instituten in een stad (musea, onderwijs, bieb) en we zo de mooiste stadsprogramma’s met elkaar beleven en de betere gesprekken met elkaar kunnen voeren.
Het jaar 2023 is het herdenkingsjaar Slavernijverleden. Kun je ons vertellen wat er in het kader van Theater voor Keti Koti allemaal op de planning staat?
Er zijn twee Grote Zaal producties tot stand gekomen waar een aantal jaar aan is gewerkt. Romana Vrede en Otion brengen bij Het Nationale Theater 8 dagen lang de voorstelling Tijd Zal Ons Leren op de planken. En Kula Skoro gaat in de Keti koti maand juni op tournee langs festivals en theaters met de voorstelling “Apinti en Sambura: Two Beats, One Heart”. Beide draaien om het verzet tegen slavernij. Ze putten uit de orale overleveringen, de verhalen en geschiedenis die van generatie op generatie mondeling en via zang en dans is doorgegeven.
En daarnaast zijn er een aantal kleine zaal voorstellingen, van Bodil de la Parra bijvoorbeeld. Verschillende steden organiseren theatrale stadswandelingen rondom het slavernijverleden. Ook de laatste inzichten over de slavernij rondom de Indische Oceaan worden daar nu eindelijk in meegenomen. En er worden de broodnodige dialogen georganiseerd, een beproefd concept daarbij is de Keti Koti dialoogtafel.
Erg gelukkig ben ik ook met de grote hoeveelheid jongerenprojecten door het land heen. ITA en HNT werken samen aan het jongerenproject “Het is Tijd” (geïnspireerd op “Tijd Zal Ons Leren”). Oostpool, Theater Rotterdam en Het Zuidelijk Toneel hebben jongerenprojecten. Evenals Almere, Zeeland, Utrecht en Dordrecht.
Het jaar 2023 is de aftrap van het herdenkingsjaar Slavernijverleden en eindigt op 1 juli 2024. Er is dus nog veel meer in de maak. Volgend seizoen brengt Pleintheater i.s.m. Kula Skoro de voorstelling Sporen van Haar. Marjolein van Heemstra werkt aan haar familieverhaal aan de hand van de allereerste video opnames die in Suriname door haar (over)grootvader zijn gemaakt. Orkater brengt De Plantage van mijn Voorouders. Eric de Vroedt brengt met Brown Sugar Baby het Indische koloniale verleden en weerslag op het heden op de planken.
Op welke manier kunnen podia bijdragen om Theater voor Keti Koti tot een succes te maken?
Blokkeer 30 juni en 1 juli voortaan voor Keti Koti activiteiten in de programmeringskalender. Nodig sleutelfiguren uit de Afro-gemeenschappen, de inheemse gemeenschap, de Indische gemeenschap en de organisaties die zich bezighouden met dekolonisatie bij je uit aan tafel en check wat zij doen en waar jouw theater een meerwaarde kan hebben voor hen. Bouw samen met hen aan publieksgroepen door het jaar heen. Check wat de andere podia, musea en instituten doen in dit kader en werk samen. En tot slot: faciliteer de dialoog rondom het (heden van het) slavernijverleden in jouw huis. Het theater is tenslotte het mooiste gebouw van de stad, toch?
Maar begin gewoon. Het slavernijdebat verdwijnt namelijk niet de komende jaren en gaat uiteindelijk om Noord-Zuid verhoudingen nu en hoe we omgaan met mens/dier/aarde in het heden. Er is zoveel te vertellen. Begin gewoon.
